Sokakların cinsiyeti

Cadde ya da sokak isimleri, eşimizin dostumuzun isimleri gibi aklımızda. Farkında olmadan kullanıveriyoruz.

Cadde ya da sokak isimleri nasıl veriliyor diye merak ettiniz mi?

Tarih önemli bir yer tutuyor. Her şehirde bir Atatürk ve Cumhuriyet caddesi var. Daha geriye gittiğimizde padişah ya da hanedan isimleri geliyor. Kahramanlarımız da var elbette. Hele şehit olanlar yürek yakıyor.

Sonra şehrin özellikleri; dağı, bayırı, deresi, denizi, gölü, hatta teleferiği.. Bursa’mızın bir de çınarları var. Öyle eskiler ki yüzyıllardır isimleriyle beraber yaşıyorlar. Sonra çiçekler, diğer çeşit ağaçlar.. Sonra özellikle o bölgeye özgü tarım ürünleri belki… 

Sanat ve edebiyat atlanır mı? Elbette iz bırakan sanatçı ve yazarlar var.

Peki, ismini insandan alan cadde ve sokakların, ne kadarı kadın ismi taşıyor?

Öncelikle adını Nilüfer Hatun’dan alan bir merkez ilçemiz var tabii. Sonra Tayakadın mahallemiz aklıma geliyor. Bulgaristan’da padişah atlarına bakan Taya Hatun ismini, muhacirler buralara kadar getirmiş. Sonra tıkanıyorum. Aklıma gelmiyor. Oysa erkek adı say deseniz epey sayabilirim. 

Bu durum dünya genelinde de farklı değil. Kadın ismi taşıyan cadde ve sokak isimleri açısından durum Paris’te %6, Amsterdam’da 12, Londra’da ise göreceli olarak yüksek bir oranla %27,5’lerde seyrediyor. İspanya bu konuda önde gidiyor. Franco diktatörlük rejiminden sonra Cordoba şehri kendisine daimi bir %50 hedefi koymuş.  

Belçika’da bir kadın radyo sunucusu, Sofie Lemaire bu konuda bir kampanya başlattı. Anlaşıldı ki Brüksel merkezindeki cadde ve sokaklarından 2006’sı erkek ismi taşırken, sadece 138’i ismini bir kadından almaktaydı. Yani 2020 yılının mart ayındaki duruma bakıldığında cadde ve sokakların sadece %6’lık bir kısmı kadın ismi taşıyordu.

Brüksel’de şu anda halk komiteleri ve belediyeye öneri sistemi üzerinde herkes isim önerebiliyor. Aslında onca zorluğa rağmen tarihte çeşitli alanlarda iz bırakan ne kadar çok kadın olduğu da anlaşılıyor. Ayrıca ölmesini beklemek gerekmiyor, tarih önceden yazılabilir. Şu anda özellikle Belçika’nın sömürgecilik yaptığı dönemden gelen isimler tek tek değiştiriliyor. Buna o dönemin kralı II. Leopold da dahil.

Evet, kadının toplumdaki ve kültürümüzdeki yerini kullandığımız ifadelerin ne kadar etkilediğini düşünecek olursak, onların başarılarını cadde ve sokak isimleriyle yaşatmak algımızı düzeltmek –  evet düzeltmek diyorum – adına önemli bir etki yaratacaktır. Belediyelerimizin bu konuda harekete geçtiğini görmek dileğiyle.

Sevgiyle kalın.